Stres
Stres towarzyszący przewlekle w codziennym życiu może stać się przyczyną chorób somatycznych i psychicznych ponieważ bezpośrednio oddziałuje na zdrowie psychiczne i fizyczne człowieka. Ludzki umysł i zdolność radzenia sobie ze stresem są ściśle związane z ciałem, a więc i ogólnym dobrostanem. Dobrze poznany jest już wzajemny wpływ układu nerwowego i immunologicznego. Długość trwania stresu może odpowiednio hamować lub pobudzać działanie układu odpornościowego poprzez blokowanie lub stymulację odpowiedzi immunologicznej. Badania dowodzą, że krótkotrwały stres może korzystnie wpływać na odporność organizmu, natomiast stres przewlekły ją obniża.
Czym tak naprawdę jest stres? Jest to odpowiedź organizmu na bodźce, które zaburzają jego homeostazę. To reakcja na zachwianie równowagi między wymaganiami otoczenia, a możliwościami i zasobami jednostki. Mając jednak na uwadze korzystne działanie stresu możemy wyróżnić stres pozytywny czyli eustres oraz negatywny – dystres. Eustres mobilizuje, motywuje, pobudza i zachęca do rozwoju oraz zmiany. Dystres ma destrukcyjny, wyniszczający wpływ oraz jest trudny do opanowania.
Stres towarzyszy nam na każdym etapie życia, stąd też bardzo istotne jest umiejętne radzenie sobie z nim oraz ograniczanie go do możliwego minimum. Bardzo ważne jest zauważenie także stresu wewnętrznego czyli powstającego w obrębie jednostki, który nasila lęk i poczucie braku bezpieczeństwa. Jego obecność może być nawet bardziej szkodliwa niż stres pochodzenia zewnętrznego. Napięcie i konflikt wewnętrzny może wpływać negatywnie na relacje międzyludzkie, co będzie generować jeszcze więcej stresu.
Długotrwałe doświadczanie stresu osłabia organizm. A sytuacji, które są stresogenne jest coraz więcej i często jest to błędne koło. Zaczyna się od stresującej pracy lub sytuacji w domu, to zaburza sen, co generuje zmęczenie i jeszcze więcej stresu. Następnie pojawia się frustracja, nieumiejętność radzenia sobie z napięciem, często destrukcyjne próby rozładowania go i tak w kółko. Zdarzyć się może tak, że sytuacja z którą się mierzymy, nie jest jednoznacznie stresująca i trudno ten stan rozpoznać. A dopiero po czasie, gdy napięcie znajduje ujście lub możemy się rozluźnić, dostrzegamy jego skutki.
A jakie są skutki przewlekłego stresu? Stresory mogą zaburzać zdrowie fizyczne i dawać objawy somatyczne, np. zaburzenia rytmu serca, wzrost ciśnienia krwi, zawroty głowy, mdłości, napięcie mięśni karku i barków, wzrost glikemii, suchość w gardle, wzmożone pocenie, skurcze żołądka, bóle brzucha, zaparcia, biegunka, osłabienie, drżenie rąk, trudności z oddychaniem, dreszcze. Oprócz tego stres wpływa również na zdrowie psychiczne i może objawiać się wzmożoną agresją, nasileniem nerwowości, rozdrażnieniem, apatią, zmęczeniem, płaczliwością, depresją, uczuciem napięcia, zmęczeniem, zaburzeniami snu, obniżeniem samooceny, wahaniem nastrojów, lękliwością i trudnością w koncentracji. Mogą wystąpić także zaburzenia poznawcze, zmiany apetytu, pobudzenie i zwiększona ruchliwość.
Stres bezpośrednio zaburza działanie układów ruchu, pokarmowego, krążenia i odpornościowego. Jego działanie może zwiększać ryzyko wystąpienia choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy, wystąpienia infekcji, nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu, zawału serca czy chorób nowotworowych. Długotrwałe doświadczanie stresu może także przyczyniać się do zwiększonego ryzyka sięgania po używki jak alkohol, tytoń czy narkotyki. Obszarem życia, który przynosi człowiekowi bardzo dużo stresu jest praca i życie zawodowe – skutkiem tego może być wypalenie zawodowe.
Źródło:
Kaczmarska, A., Curyło-Sikora, P. (2016). Problematyka stresu – przegląd koncepcji. Hygeia Public Health, 51(4), s. 317-321.
Grygorczuk, A. (2008). Pojęcie stresu w medycynie i psychologii. Psychiatria, 5(3), s. 111-115.
Gajda, E., Biskupek-Wanot, A. (2020). Stres i jego skutki. Miejsce wydania: Częstochowa.
Sygit-Kowalkowska, E. (2014). Radzenie sobie ze stresem jako zachowanie zdrowotne człowieka – perspektywa psychologiczna. Hygeia Public Health, 49(2), s. 202-208.
Ogińska-Bulik, N. (2009). Czy doświadczanie stresu może służyć zdrowiu? Polskie Forum Psychologiczne, 14(1), s. 33-45.
